Reviewstudie: Professionaliseringsactiviteiten schoolleiders effectief

De professionaliseringsactiviteiten die schoolleiders ondernemen dragen daadwerkelijk bij aan hun eigen verdere ontwikkeling, en kunnen daarnaast een impuls geven aan de schoolvernieuwing en het schoolklimaat. Of er ook effecten zijn op de kwaliteit van het onderwijs is onduidelijk; hier is nog nauwelijks onderzoek naar gedaan. Dit blijkt uit een reviewstudie die in opdracht van de VO-academie en het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek is uitgevoerd.

In deze reviewstudie is het bestaande wetenschappelijk onderzoek naar de effecten van de professionaliseringsactiviteiten van schoolleiders op hun eigen ontwikkeling en de ontwikkeling van de school in kaart gebracht, en is gekeken welke conclusies hieruit te trekken zijn. Hierbij is gekeken naar diverse vormen van leren.

Hieronder de belangrijkste conclusies op een rij:

-          Professionaliseringsprogramma’s met een coherent, op onderzoek en standaarden gebaseerd curriculum, actieve leervormen en een duidelijke verbinding tussen theorie en praktijk laten positieve resultaten zien, zowel op het niveau van de individuele schoolleider als op dat van de school.

-          Programma’s die zich richten op onderwijskundig leiderschap, organisatieontwikkeling en verandermanagement, blijken in het specifiek effectief. Dat geldt ook voor professionaliseringsactiviteiten die zich richten op teambuilding, het werken aan een lerende cultuur en schoolleiderschap als carrière.

-          Stages en intensieve, praktijkgerichte opdrachten in de school beïnvloeden de kennis, houding en vaardigheden van de schoolleider positief.

-          Wanneer schoolleiders in hechte leergroepen werken, bevordert dat de ontwikkeling van hun professionele vaardigheden en leiderschap. Ook mentoring en coaching kunnen hier een bijdrage aan leveren.

-          Zeer ervaren schoolleiders kunnen beter geen standaard scholing volgen. Voor hen is een doorlopende professionalisering geschikter, die aansluit op hun specifieke rol, leerstijlen en leervragen.

Informeel leren

Uit de reviewstudie blijkt daarnaast dat schoolleiders voor hun professionalisering vooral behoefte hebben aan informeel leren. Hier is echter weinig onderzoek naar gedaan. Wel is bekend dat informele leeractiviteiten, waaronder netwerken, consultatie en studiegroepen, het onderwijskundig leiderschap versterken, mits ze voldoende lengte hebben. Ze zorgen er ook voor dat schoolleiders vaker ontwikkelingsgericht handelen, zowel op leerlingniveau als op team- en schoolniveau.

Schoolleiders moeten wel ook formeel blijven leren, zo wordt in het wetenschappelijk onderzoek benadrukt, omdat ‘hierbij op onderzoek gebaseerde nieuwe kennis een grotere rol speelt’.

Krüger M.L. & Andersen, I. (2017), De lerende schoolleider. Effecten van professionalisering. NRO, Den Haag en VO-raad, Utrecht.