Staat van de Schoolleider: een stevige functie binnen een dynamisch werkveld

Tijdens het congres van de Inspectie van het Onderwijs is de derde Staat van de Schoolleider gepresenteerd. Het verslag schetst een gebalanceerd beeld van de Nederlandse schoolleider: cijfers uit recent onderzoek worden afgewisseld met artikelen over actuele thema’s binnen het werkveld. Een redactie van schoolleiders uit het primair en voortgezet onderwijs stelde de Staat samen, met ondersteuning van de VO-raad en de Algemene Vereniging van Schoolleiders (AVS). De belangrijkste conclusie uit deze Staat? Ondanks de uitdagende omstandigheden waaronder schoolleiders hun werk doen, nemen zij hun positie meer zelfbewust en sterker in binnen scholen. De complexiteit van het vak van schoolleider maakt het een uitdagend beroep.
 

Rol van het middenmanagement

In deze derde Staat van de Schoolleider wordt onder andere de functie van schoolleider in het middenmanagement onder de loep genomen. Team- en afdelingsleiders in het voortgezet onderwijs werken vaak zowel op strategisch als op praktisch niveau; zij sturen docenten aan en zijn verantwoordelijk voor de ontwikkeling van een professionele cultuur. Zo vormen zij als het ware de spil tussen de directie en het docententeam. Het merendeel van deze team- en afdelingsleiders heeft zelf voor de klas gestaan. Marius Bilkes, begeleider in het intervisietraject Lead & Learn: “Als wij een groep van 50 deelnemers vragen wie er les geven of hebben gegeven, dan gaan er minstens 49 vingers omhoog”. Opvallend daarbij is dat docenten zijn opgeleid om les te geven, maar voor team- en afdelingsleiders gelden geen opleidingseisen. De stap om leiding te gaan geven is daardoor voor velen een sprong in het diepe. Bilkes geeft in deze Staat aan dat de positie van de schoolleider uit het middenmanagement volgens hem versterkt moet worden. In dat kader heeft de VO-academie het intervisietraject Lead & Learn ontwikkeld, specifiek voor team- en afdelingsleiders. In dit traject staat de persoonlijke leervraag van de deelnemers centraal in intervisiebijeenkomsten en coachgesprekken. Door samen met collega’s te reflecteren op de eigen uitdagingen, komen deelnemers tot nieuwe inzichten en staan zij steviger in hun rol als schoolleider in het middenmanagement.
 

Professionalisering schoolleiders

In deze Staat van de Schoolleider is ook aandacht voor professionalisering. Om de ontwikkelingen op het gebied van bijvoorbeeld onderwijskundig leiderschap, strategisch HRM en passend onderwijs bij te houden, is het immers van belang dat schoolleiders blijvend werken aan hun professionele ontwikkeling. Reinier Bos, schoolleider van twee scholen voor voortgezet speciaal onderwijs: “We hebben een ingewikkeld, maar mooi en veranderend vak. Dat betekent dat situationeel leiderschap gevraagd wordt en ik me blijvend moet ontwikkelen.” Hoe schoolleiders in het voortgezet onderwijs naar hun eigen professionalisering kijken? Uit onderzoek blijkt dat maar liefst 92 procent van de schoolleiders aangeeft hun eigen functie beter uit kunnen oefenen door professionalisering. Ook ziet 85 procent effect op de ontwikkelingen binnen de school. De meeste schoolleiders willen zich verder professionaliseren in persoonlijke ontwikkeling (12,2 procent), gevolgd door leiderschap (11,2 procent). Ook wordt in deze Staat benoemd dat er de afgelopen jaren een positieve trend zichtbaar was wat betreft inwerk- en begeleidingstrajecten voor startende schoolleiders. Al laten cijfers zien dat 50 procent van de schoolleiders met minder dan twee jaar werkervaring geen inwerkprogramma heeft gehad. De VO-academie heeft in dat kader de Inwerkimpuls ontwikkeld, gericht op het versterken van inwerkprogramma’s op scholen in het voortgezet onderwijs. Met de Inwerkimpuls Tweedaagse en de intervisiebijeenkomsten gedurende het schooljaar wil de VO-academie startende schoolleiders een gefundeerde start geven.