Boekrecensie november
Boek: Wijzer in Mindset.
Toolkit voor in de klas en bij coaching.
Schrijvers: Maaike Houtman en Tjitske van der Waals
Het glas altijd half vol: over de ontwikkeling van een groeimentaliteit
Recensent: Bert Peene
Ieder mens heeft talent en kan zijn talenten ontwikkelen. Die overtuiging kan liefde voor leren teweeg brengen en ervoor zorgen dat falen, hoe pijnlijk dat soms ook is, gemakkelijker geaccepteerd wordt omdat het nu eenmaal bij een leerproces hoort. Dat is zo’n beetje de kern van de mindsettheorie die psychologieprofessor Carol Dweck ontwikkelde. Althans, van dat deel dat inmiddels door vrijwel iedereen in onderwijsland van harte omarmd wordt: de ‘growthmindset’ ofwel de groeimentaliteit. Daarvan is sprake als mensen ervan overtuigd zijn dat hun succes gebaseerd is op hard werken, leren, training en vasthoudendheid. Ze raken niet snel van slag als het even tegenzit, maar blijven hard werken. Daarbij kunnen subtiele signalen uit de omgeving een belangrijke, stimulerende rol spelen.
Dat brengt me bij de toolkit ‘Wijzer in mindset’, die ontwikkeld is door Maaike Houtman en Tjitske van der Waals, ‘voor in de klas en bij coaching’. Bij nader inzien kan dat echter gerust breder worden geïnterpreteerd. Want de toolkit – 36 kaarten in totaal – laat zich bijvoorbeeld ook prima gebruiken door teamleiders en zorgcoördinatoren tijdens begeleidings-, ontwikkel- en functioneringsgesprekken. Eigenlijk in iedere situatie waarin je in gesprek bent met iemand voor wie het glas (weer eens) half leeg is. De collega in kwestie heeft dan last van een zogenaamde ‘vaste mindset’. In de handleiding leggen de auteurs uit waar de schoen in zo’n geval kan wringen: hij (of zij) heeft het gevoel onvoldoende competent te zijn, wordt geconfronteerd met tegenslagen, beseft hard te moeten werken om aan bepaalde verwachtingen te voldoen, ervaart feedback als kritiek of voelt zich belemmerd door het succes van andere collega’s. Die typologie is belangrijk, omdat een juiste diagnose de coach, zorgcoördinator of teamleider helpt adequate vervolgstappen te zetten.
De werkwijze die Houtman en Van der Waals hiervoor beschrijven, bestaat uit vier stappen:
- Herken dat de vaste mindset van de ander getriggerd is;
- Bepaal het type vaste mindset;
- Laat de ander twee vragen beantwoorden:
- Moet je hier iets mee?
- Wil je hier iets mee?
- Zet in dat laatste geval breinologie of omdenken in of kies een model en doorloop dit;
- Zet de actiekaart in.
De auteurs leggen weliswaar kort uit hoe je ‘breinologie’ en omdenken kunt inzetten, maar voor dat laatste kun je beter bij Berthold Gunster te rade gaan. Die heeft daarover veel meer te melden. Houtman en Van der Waals is het met name om die modellen te doen. In een vijftigtal bladzijden bespreken zij achtereenvolgens Covey’s Cirkel van invloed, het 5x G-model, het Attributiemodel, de Timemanagementmatrix, het Doelaanpakmodel, het Foutengeheugen en het Reflectiemodel. Per model zijn er vijf kaarten. Laten we als voorbeeld het Foutengeheugen nemen. Dit model is ontwikkeld door onderzoekers van de Johns Hopkins Medicine universiteit in de VS en heeft tot doel inzicht te verschaffen in hoe je een gemaakte fout nuttig kunt maken door ze om te zetten naar een leerervaring. Iedere kaart is feitelijk een stap in dat proces: eerst bespreek je de fout, vervolgens analyseer je de situatie rondom de fout, daarna bespreek je vier soorten fouten, leg je het fenomeen foutengeheugen uit – ‘Als je weet wat er fout is gegaan, schrijf je dat op een kaartje, dat je in een bakje stopt. Als je weer in zo’n situatie komt, weet je wat je niet moet doen’ – en ten slotte bepaal je de aanpak voor de volgende keer.
‘Wijzer in Mindset’ is een prima bruikbare tool, die gebaseerd is op theorieën waarvan de houdbaarheid wetenschappelijk bewezen is. Geen ‘kaartspel’ à la Peter Gerrickens dus – om maar eens een bekende reeks instrumenten te noemen – maar een serieuze toolkit die duidelijk in een behoefte voorziet. Want over het fenomeen groeimentaliteit wordt wel veel gesproken, maar in de praktijk blijkt het toch vaak lastig ontwikkeling in dit opzicht aan te tonen.
Bert Peene is opleider en werkt daarnaast als journalist voor Managementboek Magazine en het VO Magazine.