Boekrecensie november

Boek: De zelfbewuste leider.
Naar het hart van persoonlijk leiderschap

Schrijver: Godfried IJsseling

Leiderschap gaat over zelf

Recensent: Bert Peene

‘Na grondig beraad heeft de jury unaniem gekozen voor het boek dat diegenen die het ’t meest nodig hebben, het waarschijnlijk als minste zullen lezen. Een waardvol boek voor onszelf èn een boek dat je je klant aanreikt met als begeleidende tekst zoiets als: “Je begrijpt het pas als je het doorhebt, maar dit is een boek waar ik graag nog een keer met je over doorpraat”.’ Dit zijn de laatste woorden van het juryrapport waarin het Ooa Boek van het Jaar 2020 bekend wordt gemaakt. (Ooa staat voor Orde van organisatieadviseurs) Niet bepaald een aanbeveling, zou je zeggen, maar de jury slaat de spijker wel op z’n kop. Want ‘De zelfbewuste leider’ is niet het meest toegankelijke boek dat op de shortlist stond. Het is een filosofisch boek, waarin de schrijver duidelijk wil maken dat leiderschap in onze verwarrende en onzekere wereld gemakkelijk verloren gaat, maar dat je het kunt herwinnen door zelfbewustzijn.  

IJsseling begint zijn boek met een somber beeld, namelijk dat van ‘het verloren leiderschap’. Leiders van nu houden hun mensen nog maar zelden inspirerende toekomstbeelden voor, schrijft hij. Ze beroepen zich in plaats daarvan op dwang: noodzakelijke stappen die gezet moeten worden om niet ten onder te gaan, om te overleven. Het is geen lonkend vergezicht waarmee ze hun volgers in beweging willen brengen, maar de bedreigingen in de wereld om ons heen. Marktwerking bijvoorbeeld, concurrentie en de mondiger geworden consument. Helemaal ongegrond is de angst voor die bedreigingen natuurlijk niet. De leider moet zich hiertoe verhouden, maar wordt zodoende tegelijkertijd een ondergeschikte aan een systeem dat allerlei eisen stelt. IJsseling: ‘Zo wordt de leider gereduceerd tot uitvoerder van noodzakelijke stappen, tot manager van een proces dat eigenlijk al vastligt.’ 

De ondergeschiktheid aan het systeem kan alleen door leiderschap doorbroken worden. Volgens IJsseling betekent dat niet dat je precies weet wat er gebeuren moet; soms volstaat een idee, een droom. Als het je maar helpt het heft weer in handen te krijgen. Dat begint bij de leider zelf, die vanuit dat persoonlijk fundament gaat werken aan een positieve invloed op zijn omgeving. Dat is een belangrijk thema in dit boek: leiderschap gaat over zelf, ‘als individu, verantwoordelijkheid nemen over de situatie waarin je verkeert, je eigen aandeel daarin en over de vastberadenheid om daarin verandering te brengen.’  

Zonder het met zoveel woorden te zeggen, lijkt IJsseling hiermee af te rekenen met de leiderschapsindustrie die gouden bergen belooft op grond van ingewikkelde aanpakken en strategieën, zoals de ‘internationaal bekroonde leiderschapsmethode’ van Zenger en Folkman, om maar een voorbeeld te noemen. Los van de vraag naar de werkelijke relevantie van zulke methodes – kun je resultaten van Amerikaans onderzoek één-op-één kunt gebruiken in een Nederlandse context – gaan ze voorbij aan het gegeven dat de weg naar een oplossing in jezelf ligt. De bron van leiderschap ligt er volgens IJsseling in op zoek te gaan naar de oorsprong van je neiging om de genoemde bedreigingen tot uitgangspunt van je leiderschapsgedrag te maken. Leidinggeven aan anderen vereist dat je kunt leidinggeven aan jezelf: dat is een centrale stelling in zijn boek. 

Hij beschrijft daarin de ontwikkeling van leiderschap via een innerlijke weg. Die begint bij het onderzoek naar je binnenwereld. Uiteindelijk is het de bedoeling dat het de lezer helpt om zijn (of haar) zelfbewustzijn wakker te schudden. Jezelf beter te leren kennen en zo bij te dragen aan een stevig fundament voor je leiderschap: daar gaat het om. IJsseling: ‘Pas dan ontstaat er ruimte in jezelf voor een waarachtige bijdrage aan de wereld om je heen.’

Bert Peene is opleider en werkt daarnaast als journalist voor Managementboek Magazine en het VO Magazine.​​​​​
 

Gastrecensie door Christiane Beaumont

Het boek is goed en vlot geschreven. De schrijver begint veelbelovend met de behoefte naar nieuw leiderschap in een wereld die wij niet begrijpen en kunnen beheersen. Leiderschap kan dan daarom ook niet meer uitgaan van beheersing en controle. 

In eerste instantie gaat het om leidinggeven aan jezelf. Hierbij gaat het om; de leider, het zelf en de werkelijkheid eromheen. Om de zaken in balans te krijgen is controle over je zelfbewustzijn van belang. Wat is de werkelijkheid en wat is gestuurd door (eigen) emotie? Om hierover controle te krijgen kun je werken met hypotheses en deze aan beschikbare relevante feiten toetsen of aan hoor- en wederhoor doen om te kijken hoe anderen zaken zien. Kortom jezelf oefenen in bescheidenheid en zorgvuldigheid. Deze inzichten worden duidelijk in een aantal pagina’s beschreven. Het leeuwendeel van het boek heeft een spirituele lading die bij je moet passen.