21.000 leerlingen doen aanbevelingen voor onderwijs op afstand

Een goede (thuis)werkplek en (individuele) aandacht voor hulpvragen van de vakdocent. Dit zijn belangrijke factoren om de leermotivatie bij leerlingen hoog te houden tijdens onderwijs op afstand. Gemiddeld genomen zijn de leerlingen tijdens de schoolgebouwsluiting in het voorjaar voldoende gemotiveerd geweest om thuis te leren, maar een forse groep leerlingen (27%) scoort lager omdat ze geen goede thuisleerplek hebben. Ook de motivatie van havo- en vwo leerlingen in de bovenbouw vraagt extra aandacht in tijden van afstandsonderwijs. Dat blijkt uit een onderzoek van Femke Geijsel (Radboud Docenten Academie) Tessa Jenniskens en Annemarie van Langen (KBA Nijmegen ) onder 21955 leerlingen. 

Dat het vragen om de mening en inzichten van leerlingen loont, blijkt ook weer uit dit onderzoek. Leerlingen kunnen zelf heel goed aangeven wat wel en niet goed gaat en welke hulpbehoeften er zijn bij het volgen van les op afstand. De ruim 70 scholen die deelnamen aan het onderzoek kregen inzicht in de motivatie van hun leerlingen tijdens de lockdown vanaf maart, in mogelijke verbeteringen, en een benchmark. Op verzoek van de VO-raad formuleerden de onderzoekers schooloverstijgende aanbevelingen. Juist nu de scholen voor een groot deel van de leerlingen opnieuw over moeten gaan op afstandsonderwijs, zijn de ervaringen uit het voorjaar belangwekkend.
 

Een goede (thuis)werkplek

Een van de groepen die significant lager scoort op leermotivatie is de opvallend grote groep leerlingen (27%) die aangeven geen goede thuiswerkplek te hebben gehad. Scholen hebben tijdens de lockdown kwetsbare leerlingen, die thuis om uiteenlopende redenen niet goed konden leren, veelal opgevangen. Uit het onderzoek van Geijsel blijkt dat een bredere groep leerlingen het tijdens de schoolgebouwsluiting met ontoereikende leeromstandigheden heeft moeten stellen, en dat dit gevolgen heeft voor hun leermotivatie. Daarbovenop geven deze leerlingen aan minder hulp te hebben ervaren van ouders, maar ook van docenten.

Om deze groep leerlingen ‘binnenboord’ te houden is het aan te bevelen voor scholen om in kaart te brengen om welke leerlingen op school het gaat en binnen de groep ‘kwetsbare leerlingen’ te differentiëren. Dit kan door de leerlingen hier zelf op te bevragen: is je thuisleerplek voldoende en lukt het je om je te concentreren?
 

Concrete hulp

Voor de leermotivatie van leerlingen maakt het uit dat ze zich gezien voelen in wie zij zijn en hoe zij leren. De rol van de docenten, mentor en coach is vooral bepalend geweest wanneer zij aandacht hebben besteed aan hulpvragen in het thuisleren, en plannen en concrete hulp geboden hebben bij het leren. Leerlingen verwachten aandacht voor de leervragen die zij tegen het lijf lopen. Het scheelt als duidelijk is op welk moment zij hun docenten dan kunnen bereiken. Wellicht is een facultatief vragenuur nuttiger dan een klassieke online les, aldus de onderzoekers. Het beeld is dat de begeleidende rol van de docent meer verschil heeft gemaakt voor de leermotivatie dan de beschikbaarheid van het mentoraat.
 

Extra aandacht voor bovenbouw

Een andere opvallende conclusie van het onderzoek is dat leerlingen in de bovenbouw van havo-vwo tijdens de lockdown in maart minder gemotiveerd waren dan leerlingen in de onderbouw. Voor leerlingen in de bovenbouw van het vmbo geldt dit ook, maar in mindere mate. Voor scholen leidt dit mogelijk tot reflectie over de vraag in hoeverre hulp van docenten beschikbaar is geweest voor juist de leerlingen in de bovenbouw. Wellicht is gedacht dat deze leerlingen relatief zelfstandig vooruit konden met hun leerwerk in vergelijking met de onderbouw (door school en ouders).
De groep havo/vwo-bovenbouwleerlingen (en in iets mindere mate ook pro/vmbo-bovenbouwleerlingen) geeft aan, ook als de scholen open zijn, relatief minder behoefte te hebben aan samenwerking met klasgenoten, maar juist meer aan hulp en feedback van docenten. Zij hebben meer behoefte aan een eenvoudiger rooster en hopen op minder les op school en meer tijd voor huiswerk. Het is mogelijk een indicatie dat het voor deze leerlingen minder geschikt is om klassikale herhaling van lesstof te geven, bijvoorbeeld als oplossing voor het inhalen van achterstanden. Wellicht is individuele hulp van vakdocenten bij iets wat de leerling (individueel) echt even niet begrijpt, effectiever.
 

Vragenlijst bruikbaar voor scholen

Het volledige onderzoeksrapport en bijlage zijn hieronder te lezen. Voor meer informatie over het afnemen van de vragenlijst, zie www.e-loo.nl.