Rolswitch: een aanrader om beter en professioneler te werken met elkaar!
Recensie door Carin Gabriels (afdelingsleider Pieter Zeeman Lyceum)

De kern van dit boek is: Versnellen door eerst te vertragen en die tijd gebruiken om je bewust te zijn van je professionele rol(len) en wat er van jou verlangd wordt bij een bepaald proces, project, programma of advies.

Als schoolleider word je geacht zowel project- als procesmatig te kunnen werken, te kunnen adviseren en dit allemaal door elkaar heen aangezien de dagelijkse praktijk nu eenmaal flexibiliteit vereist. Hoe vaak echter wordt er gevraagd of je al de competenties hiervoor wel in huis hebt en kennis hebt van hetgeen er van je verwacht wordt in die rol? Hoe vaak bleef je hetzelfde doen aangezien ieder zijn eigen gedragspatroon heeft?

In het onderwijs wordt een vernieuwing of aanpak nogal eens gestart zonder goed stil te staan bij de strategie die dit vereist en wie vanuit welke rol hierbij het beste past. 

Vaak worden dezelfde kanjers weer benaderd om alles te doen. Die gaan voelen zich op den duur overbelast en degenen die niet benaderd werden, voelen zich niet meer betrokken maar juist buiten gesloten.

Het levert meer draagvlak en resultaat op door in een onderwijsvernieuwing onderscheid te maken tussen de projectmatige en procesmatige aspecten en de verschillende rollen hierop, en op de kwaliteiten van collega’s, af te stemmen. Rolswitch: een aanrader om beter en professioneler te werken met elkaar!

 

 

Hoe je als docent ook in andere rollen meerwaarde kunt leveren
 
Door Bert Peene

Ze waren allebei docent en werkten op een van de vestigingen van een middelgrote scholengemeenschap in het zuiden van het land. Ik ontmoette ze tijdens een masterclass verandermanagement die ik verzorgde. Als docent leken ze daar een vreemde eend in de bijt; de andere cursisten hadden immers allemaal een leidinggevende functie. Maar toen we eenmaal met elkaar in gesprek raakten, bleek dat zij hier wel degelijk iets te zoeken hadden. 

Ze vertelden dat zij de verantwoordelijkheid gekregen hadden voor het implementeren van een plan voor onderwijskundige vernieuwing op hun eigen vestiging. Maar goede wil alleen bleek niet voldoende om de rol van projectleider met succes te kunnen spelen. De scepsis ten aanzien van het plan bleek groter dan verwacht – ‘weer zoiets wat ze binnen de directie op de hoofdvestiging bedacht hebben’ – en het was uiteindelijk een grote mate van handelingsverlegenheid die hen ertoe gebracht had zich in te schrijven voor een masterclass verandermanagement. Hopelijk werden hun daar de tools aangereikt waarmee ze hun collega’s wel in beweging konden krijgen.

Het is dit soort ervaringen die Dees van Oosterhout ertoe bracht haar boek ‘Rolswitch’ te schrijven. Professionals wisselen regelmatig van rol, schrijft ze, vaak meerdere keren op één dag en daarvan zijn ze zich amper bewust, laat staan dat ze erop voorbereid zijn. Ze doen hun best om er het beste van te maken, maar de kans dat ze goed werk leveren, is klein. Ze pleit er in haar boek voor om steeds bewust in een nieuwe rol te stappen, omdat elke rol die je pakt, een eigen professionaliteit heeft; er komen andere competenties bij kijken. Elk soort uitdaging heeft een aanpak op maat nodig en daarbij horen een andere rol en een andere rolprofessionaliteit. 

Hoewel er meerdere rollen denkbaar zijn, beperkt zij zich tot die van projectleider, procesregisseur, programmamanager, adviseur en procesbegeleider. Dit zijn volgens haar namelijk de rollen die we het meest spelen en die (daarom) ook de meeste herkenning oproepen.  

Ze heeft het boek zo geschreven dat je als lezer meteen aan de slag kunt met het optimaliseren van je rolswitch (en daarmee van je meerwaarde als professional). Daartoe dient met name het tweede deel, waarin zij uitgebreid stilstaat bij de vraag hoe je een SVO maakt, een Strategische Verkenning van de Opdracht. De kerngedachte van een SVO is dat je eerst moet vertragen om later vaart te kunnen maken. Dat wil zeggen: ga niet meteen vol enthousiasme aan de slag, maar stel eerst een aantal belangrijke vragen, zodat de opdracht en de aanvliegroute duidelijk worden. Het belangrijkste in deze aanloopfase is toch wel het zogenaamde Ik-moment van de opdrachtnemer, zeg maar de laatste stap voordat ‘het gaspedaal losgaat’. Dat Ik-moment is een moment van bezinning, waarin de opdrachtnemer – de docenten over wie ik in de eerste alinea’s vertelde bijvoorbeeld – zich vragen stelt als: begrijp ik wat we gaan doen en waarom we dit gaan doen, begrijp ik wat er van mijn rol verwacht wordt, wat ik van mijn opdrachtgever nodig heb en welk samenspel ik met hem wil inrichten en zijn de juiste randvoorwaarden gerealiseerd om de opdracht te kunnen verrichten? Die vragen hadden onze docenten niet gesteld. Niet aan zichzelf en ook niet aan het locatiemanagement. Met niet meer dan een positieve mindset waren zij aan het werk gegaan.

In haar boek vertelt Dees van Oosterhout uitgebreid wat rolprofessionaliteit inhoudt voor de vijf genoemde rollen. Ze laat ook zien hoe rolswitch is toegepast bij de Rabobank, het Radboutumc en een aantal overheidsorganisaties. Zes bijlagen met evenzovele interactieve werkvormen sluiten het boek af.

Hadden onze docenten zich de moeite van de masterclass verandermanagement kunnen besparen als zij eerder met het fenomeen rolswitch hadden kennisgemaakt? Dat gaat misschien wat ver. Maar ze waren beter toegerust aan hun project begonnen. Ze noemden zichzelf bijvoorbeeld projectmanager, maar feitelijk paste de rol van procesmanager hun in dit geval beter. Daarnaast was het locatiemanagement zich meer bewust geweest van de rol die zij als opdrachtgever moesten spelen. Zoals gezegd: elke uitdaging heeft een aanpak op maat nodig; dat geldt zowel voor opdrachtnemer als opdrachtgever.
 

Bert Peene is free lance docent en werkt als journalist voor Managementboek Magazine en het VO Magazine.

Blijf op de hoogte