Later selecteren voor het voortgezet onderwijs vraagt structurele aanpak | VO-praat met Louise Elffers

In de reeks VO-praat vertellen bevlogen sprekers in maximaal tien minuten hun verhaal. Telkens met een andere insteek, maar altijd over een onderwerp dat relevant is voor de onderwijssector. In deze aflevering zie en hoor je prof. dr. Louise Elffers, voorzitter van de Onderwijsraad. Zij gaat in op de kansen(on)gelijkheid in het Nederlandse onderwijs: hoe is het systeem van vroege selectie ontstaan, welke kritiek speelt er, en wat is er nodig om tot verandering te komen?

Elk jaar opnieuw wordt de sorteermachine in het Nederlandse onderwijs weer aangezwengeld. Basisschoolleerlingen worden geclassificeerd en krijgen een niveau-advies mee, wat gevolgen heeft voor de routes die ze volgen in het voortgezet- en vervolgonderwijs, de arbeidsmarkt en daarmee hun kansen op welvaart en welzijn. In andere landen gebeurt deze niveauselectie later én zijn er minder verschillende leerroutes.

De vroeg selectie in Nederland kent een aantal problemen: leerlingen krijgen (te) weinig tijd om hun talenten vóór de selectie te ontwikkelen, leerlingen worden ongelijk geselecteerd naar gelang hun achtergrond en de ongelijke adviezen leiden tot ongelijke leerkansen. Ondanks initiatieven uit de praktijk – zoals brede scholen – blijft het systeem onveranderd. Die weerstand voor verandering heeft meerdere oorzaken: angsten voor het alternatief, statusverlies en stelselwijzigingen, en de overtuiging dat leerlingen op verschillende niveaus verschillend functioneren.

Volgens Louise Elffers zijn twee realisaties van groot belang. Ten eerste, dat de gevolgen van vroeg selecteren niet verdwijnen, tot we er iets aan doen. Twen tweede, dat er geen perfect of ideaal model is dat goed uitpakt voor alle leerlingen; wat we vooral nodig hebben, is flexibiliteit. Een stelsel waarin diverse talenten kunnen groeien en bloeien, ongeacht de weg die leerlingen daarvoor moeten volgen. Een echte verandering ontstaat als we maar willen én durven.
 

Over Louise Elffers

Prof. dr. Louise Elffers is voorzitter van de Onderwijsraad. Daarnaast is zij bijzonder hoogleraar ‘Kansengelijkheid in het onderwijs’ bij de Universiteit van Amsterdam en lector ‘Kansrijke Schoolloopbanen in een Diverse Stad’ aan de Hogeschool van Amsterdam. Een rode draad in haar werk is het tegengaan van kansenongelijkheid in het onderwijs. Ze zet zich actief in voor het versterken van verbindingen tussen wetenschap, beleid en praktijk, met ruimte voor verschillende perspectieven en soorten kennis.
 

Meer informatie

• Lees het persbericht van de Onderwijsraad aan de Tweede Kamer (19 november 2024): Later selecteren voor het voortgezet onderwijs vraagt structurele aanpak en politieke moed;
• Lees het interview met Louise Elffers door de PO-Raad: “Later selecteren en beter differentiëren is geen revolutionaire gedachte, het is een logische stap naar een eerlijker onderwijssysteem.”;
• Bekijk de themapagina van de VO-raad over kansengelijkheid.