Gedurende mijn loopbaan in het onderwijs ben ik de afgelopen 15 jaar vaak betrokken geweest bij de VO- academie. Als rector-bestuurder en als bestuurder heb ik bijvoorbeeld deelgenomen aan de leergangen ’Strategisch HRM’ en ‘Samenspel tussen bestuurder en Raad van Toezicht’, de Collegiale Bestuurlijke Visitaties én de opleiding tot VO-managementcoach.
Tijdens de opleiding tot VO-managementcoach leerde ik wat het inhoudt om écht goed te luisteren - in plaats van de gedachten van de ander in te vullen (en soms te oordelen). Of het nu ging om een docent, teamleider of directeur: door het oefenen in het stellen van betere vragen maak je niet alleen meer verbinding, maar breng je anderen ook tot meer zelfinzicht. Maar ik werd ook vaardiger in het herkennen van behoeftes van anderen - om vervolgens met hen te zoeken naar oplossingen die aansloten bij hun mogelijkheden. De afgelopen drie-en-half jaar heb ik als interim-manager een vijftal schoolorganisaties, die voor een aantal uitdagingen stonden, verder geholpen in hun ontwikkeling. Altijd praktisch, concreet en afgestemd op wat men nodig had.
Toen ik in het najaar van 2021 werd benaderd of ik interesse had in de leergang VO-intervisiebegeleider was ik direct enthousiast omdat het een nieuwe mogelijkheid bood om mij verder te ontwikkelen als school(bege)leider. Mijn persoonlijke leeropbrengst bleek nog groter dan bij de opleiding tot VO-managementcoach. Als veelvuldig intervisiedeelnemer had ik de afgelopen jaren veel ervaring opgedaan met deze vorm van groepsconsultatie. Ik ervaarde echter dat het begeleiden van een intervisiegroep wel een bijzondere combinatie van competenties vraagt. Nog meer dan bij de opleiding VO-managementcoach, moest ik uit mijn vertrouwde comfortzone! Niet alleen bleek dat nog meer dan bij individuele coaching het noodzakelijk is om buiten de inhoud van een casus te blijven en met betrokkene(n) te zoeken wat er “achter de vraag” schuilgaat. Daarnaast gebruik je als intervisiebegeleider een, met de deelnemers, afgesproken systematiek bij het bespreken van de casus en draag je er als procesbegeleider zorg voor om de groep door het proces te loodsen. Ik leerde de techniek beter in de vingers te krijgen.
Op dit moment volg ik het leertraject ‘VO-intervisiebegeleider-Plus’. Niet alleen omdat ik het nodig vond nog (veel) beter te bekwamen in het begeleiden van intervisiegroepen, maar het gaf mij ook de gelegenheid om te “oefenen” met deelnemers van het Inwerktraject Beginnend Bestuurder. De supervisie vanuit de VO-academie tilt het leren naar een hoger plan. Daarbij besteed je bij deze Plus-variant ook veel meer aandacht aan de groepsdynamiek. Zelf minder sturen dan als coach, maar ondertussen wel verantwoordelijkheid dragen voor het groepsproces. De deelnemers “de goede vragen” laten stellen binnen een nieuwsgierige, veilige en onderzoekende sfeer is niet eenvoudig, maar als dat samen met hen lukt geeft dit veel voldoening. Immers: niet alleen de inbrenger van een casus, maar alle deelnemers leren van het onderzoek dat samen wordt uitgevoerd en scherpen hun luisterende en vragende vaardigheden. Het is de kunst om mijn ervaring als schoolleider/bestuurder en als voorzitter van de Bestuurlijke Visitatie Commissies op de juiste manier (niet) te gebruiken ten dienste van het proces van de deelnemers. Uit ervaring weet ik inmiddels dat het strooien met adviezen dan niet de meest productieve manier is. Maar de situatie, context en uitdaging begrijpen kan soms wel helpen. Maar soms ook juist niet en dat is een mooi inzicht. Het begeleiden van intervisiegroepen maakt me een betere voorzitter (of deelnemer) van vergaderingen. Meer oog voor het groepsproces en wat er “onder de ijsberg” kan spelen leidt tot betere bijeenkomsten, betere samenwerking en duurzamere besluiten. Of dit nu een studiemiddag, MT-vergadering, sectievergadering, of een van de vele bestuurlijke overlegbijeenkomsten is. Vaak in een andere rol, maar wel met mijn zelfde “gereedschapskist” die ik de afgelopen jaren verder heb mogen vullen en nog steeds aanvul.
Ik hoop dat ik vanuit dit perspectief het onderwijsveld ook de komende jaren een beetje verder kan helpen en ik ben de VO-academie dankbaar dat ze mij en anderen daarbij ondersteunen. Alleen ga je sneller, maar samen (lerend) kom je verder!
Hans Freitag
Sinds ruim drie jaar zelfstandig adviseur, coach en interim-manager. Daarvoor vanaf 1984 werkzaam in het onderwijs als docent, teamleider, conrector, directeur, rector en bestuurder. Daarnaast een tiental jaren voorzitter van de Eerste Werkgevers coöperatie VO (van compacte scholen) en o.a. lid van de themacommissie Professionele Schoolorganisatie, Collegiale Bestuurlijke Visitatie en Regionale Aanpak Personeelstekort Leiden, Duin en Bollenstreek.